ραδιοηλεκτρολογία

Τεχνική που επιτρέπει τη μετάδοση μηνυμάτων, ήχων ή εικόνων σε μεγάλη απόσταση με τη βοήθεια των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων. Η ρ. είναι συλλογικό έργο, οφείλεται δε σε εφευρέτες επιστήμονες και τεχνικούς, που ανήκουν σε διάφορα έθνη. Το 1845 ο Μ. Φαραντέι, που διατύπωσε πρώτος τους νόμους της ηλεκτρομαγνητικής επαγωγής, παρατήρησε τη στροφή του επιπέδου πόλωσης του φωτός, όταν περνά ανάμεσα από τους πόλους ενός μαγνήτη. Συνεπέρανε την ύπαρξη συγγένειας ανάμεσα στον μαγνητισμό και το φως, την κυματική φύση του οποίου είχε ήδη αποδείξει ο Φρενέλ, το 1818. Το 1864 ο Μάξγουελ απέδειξε ότι το φως αποτελείται από εναλλασσόμενα ηλεκτρομαγνητικά πεδία, ψηλής συχνότητας. Ο Μάξγουελ βεβαίωσε, χωρίς ωστόσο να δίνει καμιά πειραματική απόδειξη, ότι όταν το εναλλασσόμενο ρεύμα κυκλοφορεί μέσα σε αγωγό, παράγονται ηλεκτρομαγνητικά κύματα της ίδιας φύσης με το φως, τα οποία διαδίδονται με την ταχύτητα των 300.000 χλμ. το δευτερόλεπτο. Το 1887 ο Χερτς επαλήθευσε τις απόψεις του Μάξγουελ, παράγοντας και εξετάζοντας τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα, τα οποία αργότερα πήραν το όνομά του. Στα πειράματά του ο Χερτς χειρίστηκε ψηλές τάσεις, τις οποίες προκαλούσε με πηνίο Ρούμκορφ, ανάμεσα στις σφαίρες ενός σπινθηριστή. Συνδέοντας τις σφαίρες του σπινθηριστή με ράβδους διάφορων μεγεθών, πραγματοποίησε ένα ταλαντευόμενο κύκλωμα, του οποίου η αυτεπαγωγή και η χωρητικότητα καθόριζαν τη συχνότητα των ταλαντώσεων. Με τη βοήθεια στοιχειωδών οργάνων, ο Χερτς κατόρθωσε να αναπαραγάγει με τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα τα κυριότερα φαινόμενα που χαρακτηρίζουν το φως, δηλαδή την ανάκλαση, τη διάθλαση και τη συμβολή. Το 1890 ο Μπρανλί διαπίστωσε ότι με την επίδραση των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων, η αντίσταση λεπτών μεταλλικών ρινημάτων, τοποθετημένων ανάμεσα σε δυο ηλεκτρόδια, υποβιβάζεται σημαντικά. Ο Ρώσος Αλέξανδρος Ποπόφ χρησιμοποίησε συσκευή παρόμοια με εκείνη του Χερτς και σχημάτισε ηλεκτρομαγνητικά κύματα, τα οποία συνέλαβε με τη βοήθεια του φωρατού Μπρανλί, στον οποίο είχε συνδέσει ένα μακρύ μεταλλικό σύρμα. Έτσι δημιουργήθηκε η πρώτη κεραία. Ένας δέκτης που είχε κεραία, συνοχέα και τηλεγραφική συσκευή Μορς, του πρόσφερε τη δυνατότητα να γράψει σε ταινία χαρτιού τις ατμοσφαιρικές ηλεκτρικές εκκενώσεις. τον Μάρτιο του 1896, ο Ποπόφ μεταβίβασε το πρώτο ραδιοτηλεγραφικό μήνυμα, που δόθηκε με επιτυχία σε δέκτη, ο οποίος απείχε 250 μ. από τον πομπό, αλλά με παρεμβολές τοίχων και πολλών εμποδίων ανάμεσα στις δυο συσκευές. Την ίδια εποχή ο Ιταλός Μαρκόνι βελτίωσε τη συσκευή του συνοχέα του Μπρανλί. Από τότε οι εργασίες και οι εφευρέσεις πάνω στη ρ. πολλαπλασιάζονται. Το 1906 ο Αμερικανός φυσικός Λι ντε Φόρεστ, ανακάλυψε την αερόκενη τρίοδη λυχνία, που την ονόμασε ώντιο (audion). Η λυχνία αυτή είναι κατάλληλη για την ενίσχυση των σημάτων διάφορων συχνοτήτων αλλά και για την παραγωγή και τη διαμόρφωσή τους. Η λυχνία αυτή οδήγησε στην αύξηση της ευαισθησίας των δεκτών, στους οποίους μπορούν να ενισχυθούν και τα ασθενέστερα κύματα. Πρόσφερε επίσης τη δυνατότητα να διαμορφωθούν οι ταλαντώσεις ψηλής συχνότητας, ανάλογα με τους ήχους της ομιλίας ή της μουσικής. Έτσι γεννήθηκε η ραδιοφωνία. Το 1913 έγινε η πρώτη προσπάθεια εισαγωγής της μουσικής στις ραδιοφωνικές εκπομπές, αλλά διακόπηκε απότομα με την έναρξη του A’ Παγκοσμίου πολέμου. Οι στρατιωτικές όμως ανάγκες επιτάχυναν την ανάπτυξη της ασύρματης τηλεγραφίας. Ο αριθμός και η δύναμη των πομπών αυξήθηκαν, αποκαταστάθηκαν δε όχι μόνο οι επίγειες αλλά και οι εναέριες και ναυτικές συνδέσεις, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη της ραδιογωνιομετρίας. Από το 1918 η ραδιοφωνία κατακτά έδαφος σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι ραδιοφωνικοί σταθμοί εκπέμπουν σε μήκη κύματος πάνω από 200 μέτρα (μακρά κύματα). Παράλληλα όμως, πολυάριθμοι ερασιτέχνες ανακαλύπτουν τις σπουδαίες ιδιότητες των βραχέων κυμάτων. Οι ερασιτέχνες αυτοί, με στοιχειώδη μέσα και με ισχύ μερικών δεκάδων βατ, πέτυχαν συνδέσεις ανάμεσα στις ΗΠΑ, στην Αγγλία και στη Γαλλία. Με την εφεύρεση των κρυσταλλολυχνιών, το 1948, αλλάζει για μια ακόμα φορά η κατασκευή των ραδιοηλεκτρικών συσκευών. Οι ραδιοηλεκτρικοί δέκτες τροφοδοτούνται τώρα με στήλες και κατασκευάζονται με πολύ μικρότερες διαστάσεις. Η ρ. ξεπέρασε το πεδίο των τηλεπικοινωνιών κατ έγινε περισσότερο γνωστή με ένα νέο όνομα: ηλεκτρονική. Η ηλεκτρονική καλύπτει τώρα όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Κινητό τηλέφωνο. Η ραδιοτεχνολογία στην υπήρεσία των τηλεπικοινωνιών (φωτ. ΑΠΕ). Πυλώνες ραδιοφωνικού σταθμού (φωτ. ΑΠΕ).

* * *

η, Ν

(ραδιοηλ.) επιστημονικός κλάδος τής φυσικής, και ιδιαίτερα τού ηλεκτρισμού, ο οποίος ασχολείται με τη σπουδή, τις ιδιότητες και τις εφαρμογές τών εναλλασσόμενων ρευμάτων υψηλής συχνότητας.

[ΕΤΥΜΟΛ. Νόθο αντιδάνειο σύνθ., πρβλ. αγγλ. radioelectricity (< λατ. radius «ακτίνα» + ηλεκτρολογία)].